اورارتو

از منابع آشوری میتوان فهمید كشور اورارتو در یك منطقه كوهستانی در جنوب شرقی دریاچه وان قرار داشته است.در این منابع سلمانصر اول از لشكر كشی های خود بر علیه آنها گفته است كه مربوط به سالهای 1270پ م است. از این منابع میتوان نتیجه گرفت در قرن 13پ م اورارتو كشور نبوده بلكه اجتماعی از 8 قوم متحد بوده است.این اقوام به مرور قوت گرفتند تا اینكه در قرن 8 پ م توانستند كنترل مدیترانه را به دست بگیرند. در همه عمر دولت اورارتو آشور یها با آنها می جنگیدند و ظاهرا جنگ آنها بیشتر به خاطر داراییهای اورارتوییان بوده است. پایان كار اورارتو را می توان در سال 609پ م دانست كه شهر توشپا ی اورارتویی به دست مادها افتاد. سلطه مادها بر اورارتوییان عمر زیادی نداشت زیرا پایتخت مادها خیلی زود به تصرف پارسها درآمد و قوم دیگری كه ارامنه نام داشتند بر منطقه دولت اورارتو دست یافتند.خشیارشا در كنار دریاچه وان كه مركز دولت اورارتو است سنگ نبشته ای دارد و از انجام عملیات ساختمانی در آن محل خبر میدهد. داریوش در شمارش سرزمینهای تحت فرمان خود اورارتو را نام برده است ولی پس از آن دیگر نامی از اورارتو برده نشده است و به جای آن نام ارمنستان آمده است.

نام پادشاهان اورارتو و جدول زمانی آنها

از نظر نژاد‏مردم اورارتو دنباله قوم هوریان شمال بین النرین بودند و زبان آنها با زبان ایبریان همانند است. شهرهای اورارتو بسیار مستحكم با خانه های بزرگ بودند كه مردم بین النهرین از اینگونه شهر سازی اطلاع نداشتندو .ساختمانها سقفهای شیروانی دو شیبه داشتند .در قرن هشت پیش از میلاد فتوحات اورارتوییان به شمال غربی ایران رسی و پارسیان تحت سلطه آنان قرار گرفتند. پس از آنكه پارسها به مناطق بختیاری تا شوشتر مهاجرت كردند بسیاری از تجربه های اورارتویی را نیز با خود بردند-مانند سقف مقبره كورش- . ایشپواینی و منوا دو شاه اورارتویی مرزهای این كشور را بسیار گسترش دادند. آنها همچنین به آباد كردن نواحی تسخیر شده پرداختند. سیستم آبیاری آنها با قنات بسیار چشم گیر است.

پایتخت اورارتو به نام توشپا در كنار دریاچه وان در تركیه امروز بود در این شهر در محلی به نام اوپراک قلعه معبد اصلی خدای خالدی وجود داشت. معابد اورارتویی از آجر و سنگ به همراه ستون ساخته می شدند و پلان مربع داشتند. مجسمه های برنزی معابد را تزیین می کردند. در کنار معابد انباری و کارگاه های صنعتی متعلق به معبد ساخته می شدند.

آثار بدست آمده از معبد توپراک قلعه