ایلامیان | |||
پادشاهان سلسله آواننامهای ایلام و آوان در متون بین النهرین نیمه هزاره سوم پیش از میلاد دیده می شوند. آوان کجاست و چه ارتباطی با ایلام دارد؟ در دوره اوروک3 به کلمه ای در متون سومری برمی خوریم که می تواند ایلام باشد. در متنی که در منطقه فرا در عراق از دوره زمانی 2700-2600 پ م کشف شده اشخاصی از سرزمین ایلام نام برده شده اند که نام هیچ کدامشان ریشه ایلامی ندارند. در متن دیگری که در منطقه ابوسلابیخ عراق کشف شده از خدای ایلامی نام برده شده است. این متن از این شوشیناک خدای شوش هم نام برده است. در لیست شاهان سومری ثبت شده در دوره زمانی 2600-2350پ م چنین ثبت شده ستون2- - 35-7 ان م باراگسی (نام دیگر او مباراسی) از کیش به ایلام حمله کرد. مطابق متون سومری شاهان اوان توانسته بودند بر اور تسلط یابند تا اینکه پس از 356 سال در 2550 پیش از میلاد، ان م باراگسی اولین شاه اولین سلسله کیش توانست از دست ایلامی ها رهایی یابد. کیش در شمال بابل است و تبلتهای ان م باراگسی در خفاجه در شرق بغداد کشف شده اند. او شرح حمله خود به ایلام و آوان را ثبت کرده است. نیروهای کیش از طریق شاهراه بین النهرین به جبل حمرین (در عراق از استان دیالی در ۶۰کیلومتری خاور بغداد تا شهر کرکوک در ۲۶۰کیلومتری شمال بغداد کشیده شدهاست. نفتخیز است و خط مرزی کردستان و نواحی عرب نشین شناخته میشود.)به راه افتادند و به شمال خوزستان و شوش رسیدند. این لشگرکشی از منطقه ای نزدیک دهلران هم گذشته است. متون سومری 900 سال زندگی برای این شاه کیش ثبت کرده اند. پس از حمله کیش به آوان، دوازده شاه دیگر در سلسله اوان به پادشاهی رسیدند که اولین آنها پلی نام داشت. لاگاش هم در ابتدای سلسله سوم اور ارتباط زیادی با ایلام داشت. از اناتوم2460پ م چندین تبلت در مورد حمله اش به ایلام بدست آمده است. او دو حمله به شرق داشته است. در حمله اول آراوا را فتح کرده که راه شوش را برایش هموار کرده است. در حمله دوم تا دریای پارس رسیده و اوروآزار را فتح کرده است. شرح حمله در تبلتهای مختلف چنین است: *سرزمین کوهستانی ایلام، آراوا، اومما و اور توسط سلاح نابود شدند. دو شاه بعدی او به ترافیک بار از ایلام به لاگاش اشاره کرده اند. این نشان از سرازیر شدن ثروت ایلام به لاگاش پس از حمله نظامی می باشد. در تبلتهای آنها به موارد زیر بر می خوریم. *لیست جو وارداتی از ایلام به ابا در متون دیگری از لاگاش نیز به ایلام اشاره شده است. مثلا اینکه در میشیم یکی از شهرهایی که اناتوم فتح کرده است مقداری زیادی موار اولیه تولید آبجو فراهم شده و به لاگاش تحویل شده است. یا اینکه گروهی از باغبانان از اوروآزا در باغ اوروکاگینا مشغول به کار بوده اند. به طور کلی متون سومری پیش از سارگون در لاگاش در رابطه با ایلام به موارد زیر اشاره کرده اند. در میانه سده 24 پیش از میلاد سارگون از اکر به ایلام حمله کرد و برخلاف حملات گذشته با ایلام، اینبار سارگون شعی کرد قدرت سیاسی خود را بر منطقه حاکم کند و تنها به یک بارغارت اموال ایلام راضی نبود.در تبلتهای سارگون نام 13شهر در شرق دیده می شود که سارگون آنها را فتح کرده. اکثراین شهرها برای ما نامشخص هستند: ایلام، براهشوم، شوش، شیریهوم، اوروکسا، سلیامو، کرادد، هنی، بونبان، هوزی، گونی لاها، سپوم و آوان. پس از 37سال پادشاهی، ریموش پسر سارگون جانشین او شد. او نیز سیاست توسعه و حمله به ایلام را پی گرفت. او به ایلام، برهشوم، زاهارا، گوپین و ملوها حمله کرد. باز در تبلتهای گلی این دوره به رود قبلیتوم بر می خوریم که بین شوش و آوان قرار دارد و میتواند رود سیمره باشد که بین شوش و پشت کوه است. شاه بعدی منیشتوسو پسر بزرگتر سارگون اول شاه اکدی به فارس حمله کرد. او در ابتدا انشان و شریهوم را گرفت و سپس به دریای پایین یا خلیج فارس رسید.او مستقیما به انشان (تل ملیان) آمد و شوش و سایر شهرهای خوزستان که دیگر توانایی مقابله در برابر او را نداشتند را گرفت. احتمالا مسیر عبوری او از طریق راه کنونی شیراز به بوشهر بوده است. نارام سین که پسر منیشتوسو بود خود را فاتح ارمینوم، ابلا و ایلام معرفی می کند. می دانیم او از آناتولی تا شمال عمان را با جنگ طی کرده است. اما دقیقا نمی دانیم او با ایلام چه رفتاری داشته است. نارام سین تنها شاه اکدی است که در شرق نیز به ساخت و ساز پرداخته است. از او دو آجر کتیبه دار در شوش پیدا شده که متن زیر را دارند: نارام سین، شاه، شاه اور، شاه چهار گوشه ... . این آجرها احتمالا به ساخت و سازهای او در شوش مربوط هستند.او همچنیم معابدی در نیپور(انلیل)، گیرسو(انلیل)، عرب(انلیل و اینانا) و لاگاش (سین) ساخته است.مجسمه بدون سری در شوش یافت شده که دستانش دور سینه اش قرار دارد. کتیبه مجسمه می گوید که صاحب مجسمه سواش تاگال مجسمه خود را به نین کیس اونو تقدیم می کند برای زندگی نارام سین شاه چهار گوشه. |
|||
سه پادشاهی كه در منابع سومری ذكر شده اند- نام آنها معلوم نیست 2600 پ م |
|||
پلی- 2500 پ م |
|||
تاتا |
|||
اوككو-تاخش |
|||
خیشور |
|||
شوشون-تارانا |
|||
ناپیل-خوش |
|||
كیككو-سیو-تمتی |
|||
لوخ-ایششان-سده 24 پیش از میلاد -معاصر با سارگون اکدی حدود 2371-2316پ م |
|||
خیشپ-رپت-سده 24 پیش از میلاد معاصر با سارگون اکدی حدود 2371-2316پ م |
|||
خلو-2300-2280 پ م به احتمال زیاد معاصر با ریموش 2316-2307 پ م و منیشتوسو 2307-2292پ م |
|||
خیتا-2280؟-2250؟ پ م - معاصر با نرام سین اکدی 2292-2255پ م |
|||
كیتوك اینشوشیناك-2240-2220 پ م معاصر با شر-کلی-شری اکدی 2255-2230پ م |
|||
پادشاه دست نشانده سلسله سوم اور |
|||
The archaeology of Elam - D. T. Potts - Cambridge university press
|